ESG czyli niefinansowe dane dotyczące zrównoważonego rozwoju (cz.1)

ESG – to nie jest tylko raportowanie

Hasło ESG (Environmental, Social, Governance) od dłuższego czasu robi oszałamiająca karierę. Pojawia się w szeregu tekstów, opracowań i w różnych kontekstach. Wynika to z faktu, że część firm i instytucji publicznych już musi przygotowywać i publikować tzw. raport ESG, a kolejne firmy za chwilę będą miały obowiązek składania takiego sprawozdania pozafinansowego, dotyczącego powyższych kwestii. Zgodnie z danymi publikowanymi przez Komisję Europejską, wymogiem raportowania wyników zrównoważonego rozwoju w Polsce, po pełnej implementacji ww. Dyrektywy, objętych będzie około 4-5 tys. podmiotów. Co więcej, obowiązek ten będzie dotyczył nie tylko dużych podmiotów, ale także małych i średnich przedsiębiorstw.

Kalendarz obowiązków raportowych przedstawia się następująco:

Aktualnie obowiązkiem raportowania ESG objęte są duże spółki notowane na giełdzie, zatrudniające powyżej 500 pracowników, ale już w 2025 roku dołączą do nich spółki spełniające dwa z trzech kryteriów:

zatrudnienie powyżej 250 pracowników,
lub przychód roczny większy niż 700k EUR,
lub więcej niż 350k EUR bilansu sumy aktywów.

Natomiast w 2026 roku obowiązkiem tym zostaną objęte spółki spełniające dwa z trzech kryteriów:

zatrudnienie powyżej 10 pracowników,
lub przychód roczny większy niż 40M EUR,
lub więcej niż 20M EUR bilansu sumy aktywów.

Podstawy i wymagania prawne oraz regulacyjne ESG

Corporate Sustainability Reporting Directive, znaną powszechnie jako Dyrektywa CSRD
Dyrektywa w sprawie Niefinansowego Raportowania (NFRD)
Polskie Standardy Rachunkowości
European Sustainability Reporting Standards -ESRS (ten standard raportowy jest obowiązkowy dla firm z Europejskiego Obszaru Gospodarczego)
Global Reporting Initiative tzw. GRI (ten standard jest jednym z głównych i najbardziej rozpowszechnionych standardów dotyczących raportowania niefinansowego na świecie)

Na tym nie koniec. Unia Europejska rozszerzyła obowiązek raportowania ESG, od 2028 roku, także na firmy spoza Europy, które osiągają obrót netto ponad 150M EUR, a posiadają na terenie UE co najmniej jeden oddział.

I tu dochodzimy do sedna sprawy. Większość z nas mówi i pisze o raportowaniu ESG. Sęk w tym, że raport jest tylko podsumowaniem i opublikowaniem konkretnych wyników, konkretnych danych, wskazujących na osiąganie założonych wcześniej celów. Nie ma przecież wyników bez konkretnych działań, wyzwań, stawianych celów, które mają przede wszystkim poprawić efektywność organizacji w obszarach korzystania ze środowiska naturalnego czy wpływu na środowisko naturalne, podejścia do pracowników i warunków pracy czy zasad zarządzania organizacją. Każdy z tych trzech obszarów – środowisko (E), podejście do pracowników (S) i zarządzanie firmą (G) - wymaga szeregu działań, zmian, postawienia szeregu celów. ESG opiera się bowiem na raportowaniu wyników na podstawie możliwych do zweryfikowania wskaźników i danych.
Stąd potrzeba przybliżenia tego zagadnienia i wejścia głębiej w tę tematykę. Temu będzie też poświęcony cykl artykułów – niniejszy jest pierwszym.

Wdrożenie dyrektywy CSRD i raportowania ESG wyzwaniem dla przedsiębiorstw

Raport „Koszty i wyzwania ESG” Dane dotyczące 2022 roku.

Wyniki badania:

ponad 53 proc. polskich firm nigdy nie słyszało o tym ESG, a jedynie 14 proc. zna to pojęcie doskonale. Obserwacja ta jest zbieżna z faktem, iż wśród tych przedstawicieli firm, którzy znali pojęcie ESG, jedynie 28 proc. stosuje te rozwiązania, a 39 proc. myśli o ich wprowadzeniu.
ponad połowa badanych twierdzi, że w najbliższej przyszłości rola ESG pozostanie na niezmienionym poziomie, 31 proc. twierdzi, że będzie rosła, a 17 proc., że będzie maleć.
jedynie 24 proc. badanych stwierdziło, że ich firma zamierza wdrażać elementy ESG głównie pod postacią szeroko pojętych działań proekologicznych, m.in. termomodernizacji czy oszczędzania energii. Warto zauważyć, że część badanych wskazała także działania z innego obszaru, tj. rozwiązania antymobbingowe czy wprowadzenie kodeksu etycznego
liderzy polskich firm wciąż̇ nie mają wystarczających informacji i argumentów, by wdrażać́ w firmie standardy ESG jako efektywne narzędzie zarzą̨dzania firmą.

Raport został przygotowany przez Polskie Stowarzyszenie ESG we współpracy z Instytutem Badań Rynkowych
i Społecznych IBRiS oraz firmą badawczą
Quality Watch.

Wdrożenie wytycznych dyrektywy CSRD i raportowania ESG to ogromne wyzwanie dla większości przedsiębiorców w Polsce, ponieważ będą one musiały wprowadzić szereg działań i zmian w swoich strategiach, planach, procesach, kulturach organizacyjnych, itd., aby osiągnąć zamierzone cele środowiskowe, społeczne
i zarządcze.

Warto także uświadomić sobie, że dyrektywa CSRD to przede wszystkim ramy prawne i regulacyjne, będące podstawą wytycznych dotyczących sposobu raportowania zrównoważonego rozwoju,

Raportowanie ESG to prezentowanie wyników działalności organizacji w aspekcie środowiskowym, społecznym i zarządczym, wg określonych standardów raportowych. Wszystkie trzy elementy stają się aktualnie jednymi z podstawowych wymagań dla budowania zaufania i odpowiedzialności wobec inwestorów i interesariuszy.

European Sustainability Reporting Standards – ESRS

Standardy raportowania niefinansowego, które UE wprowadziła dla ujednolicenia sposobu prezentowania wyników, to kolejne wyzwanie dla polskich przedsiębiorców. Standard ESRS obejmuje dwa standardy ogólne i dziesięć standardów tematycznych, które zawierają 84 wymogi dotyczące ujawniania informacji pozafinansowych, wg określonych metod zbierania danych i format raportu. Dane, które powinny być zbierane i ujawnione w raporcie ESG powinny odnosić się do następujących obszarów działalności organizacji:

wpływ na zmiany klimatu,
emisje zanieczyszczeń́,
gospodarka zasobami wodnymi,
wpływ na bioróżnorodność i ochronę ekosystemów,
zużycie i odzyskiwanie zasobów,
własna polityka kadrowa,
monitoring polityki kadrowej w całym łańcuchu dostaw,
wpływ na społeczności lokalne,
wpływ na konsumentów i użytkowników końcowych,
zasady postępowania w razie identyfikacji nieprawidłowości w pozostałych obszarach.

Powyższe kategorie ogólne zawierają następnie podkategorie, zależne od branży, rynku. Jak widać obejmują także łańcuch dostaw, odbiorców końcowych. Zatem musimy zbierać, korelować, analizować i raportować dane nie tylko z obszaru własnej działalności gospodarczej.

Główne wyzwania związane z raportowaniem ESG to:

Brak jednoznacznych metryk
Niedojrzałość organizacyjna
Dynamiczne zmiany wymagań rynkowych, wymagań klientów w tym obszarze
Częste zmiany regulacyjne
Złożoność i rozporoszenie danych w organizacji
Złożoność łańcucha dostaw (objęcie firm odpowiedzialnością̨ za swoich dostawców i ujęcie danych pochodzących od nich ma na celu ograniczenie możliwoścí przerzucania odpowiedzialności na dostawców i zlikwidowanie zjawiska tzw. greenwashingu

Do wyżej wymienionych należy jeszcze dodać konieczność uwzględnienia w raporcie tzw. double materiality (podwójnej istotności). Podwójna istotność ma zapobiec ujawnianiu informacji istotnych wyłącznie dla kondycji finansowej danego podmiotu. W ramach CSRD firma będzie więc raportowała o swoim wpływie na czynniki społeczne, środowiskowe czy gospodarcze, ale też o wpływie tych czynników na jej funkcjonowanie.

Podsumowanie

Już te wyżej wymienione czynniki mogą przyprawić o zawrót głowy, zwłaszcza właścicieli MŚP, ale nie tylko. Moje doświadczenia w doradztwie ESG wskazują, że duże a nawet bardzo duże firmy, też na początku nie najlepiej sobie radzą. Wykonanie bazowej analizy i ustalenie obowiązkowych wskaźników, zmiana strategii, często zmiana struktury organizacyjnej, nowe technologie zarządzania danymi, itd., to bardzo bliska perspektywa polskich przedsiębiorców (patrz harmonogram wdrażania zamieszczony na początku artykułu). Wdrożenie tych elementów w działalność firmy jest obligatoryjne i kluczowe nie tylko dla pozostania konkurencyjnym czy spełnienia wymagań klientów i innych interesariuszy. Brak raportowania pozafinansowego, niewłaściwe raporty ESG lub błędy w tych raportach mogą skutkować realnymi konsekwencjami finansowymi w postaci kar i stratami wizerunkowymi.
Każdego, kto chciałby dowiedzieć się więcej zapraszam na cykl artykułów pokazujących praktyczne wskazówki jak krok po kroku przygotować się do wdrożenia zmian w organizacji i nauczyć się przygotowywać sprawozdania ESG zgodne ze standardami raportowania. Artykuły będą pojawiały się co drugi tydzień na blogu www.jakoscbezretuszu.pl.

Małgorzata Biarda

Ekspertka ds. wdrażania, utrzymywania i doskonalenia systemów zarządzania (konsultant, trener i audytor dla norm: 9001, 9004, 14001, 14004, 26000, 31000, 31010, 33201, 45001, 45003) Ekspertka ds. zrównoważonego rozwoju i raportowania ESG.