ESG czyli niefinansowe dane dotyczące zrównoważonego rozwoju (cz.3)

Kluczowe zasady projektowania raportu ESG

W poprzednich dwóch artykułach przedstawiłam Państwu ogólne informacje dotyczące harmonogramu obowiązków raportowych dla poszczególnych grup organizacji i ogólne zasady ESRS czyli wymagania dotyczące standardów raportowania. W tym artykule przedstawiam kluczowe zasady projektowania raportu ESG.

Ustalanie zakresu ujawnianych informacji w raporcie ESG

Istotność i podwójna istotność

Pierwszą zasadą którą należy uwzględnić przy ustalaniu zakresu sprawozdania ESG danej firmy, jest zasada tzw. podwójnej istotności. Istotność, co do zasady, to termin, które odnosi się do ujawnianych informacji w kontekście danych niezbędnych do podejmowania decyzji. Za istotne uważa się te informacje, które są niezbędne do podejmowania decyzji, a ich zatajenie lub zafałszowanie może mieć negatywny wpływ na decyzje podejmowane na podstawie danych ze sprawozdania. Podwójna istotność, wymagana w raporcie ESG ma dwa wymiary, którymi są: istotność oddziaływania na ludzi i środowisko oraz istotność finansowa, tj. ryzyka ESG, na które narażona jest firma. Kwestia związana ze zrównoważonym rozwojem spełnia kryterium podwójnej istotności, jeżeli jest istotna z perspektywy wpływu, perspektywy finansowej lub obu na raz. Zatem w kontekście podejmowania decyzji dotyczących zakresu raportu w pierwszej kolejności należy ocenić czy dane, które chcemy ujawniać spełniają kryteria podwójnej istotności. Zatem należy określić na ile oceniany obszar rzeczywiście odnosi się do rzeczywistego i potencjalnego negatywnego wpływu działalności spółki na środowisko i społeczeństwo (istotność wpływu) oraz na ile odnosi się on do rzeczywistego i potencjalnego ryzyka i szans ESG i ma wpływ finansowy na spółkę (tj. wpływa na jej przychody, koszty, aktywa lub zobowiązania).

Ocena podwójnej istotności powinna opierać się o następujące pytania:

Jaka jest skala wpływu danego czynnika (jak duży jest ten wpływ)?
W jakim zakresie dany czynnik wpływa na ludzi, środowisko, organizację?
Jakie jest prawdopodobieństwie wystąpienia potencjalnego wpływu?
Czy jego charakter jest nieodwracalny i czy można, a jeśli tak, to w jakim stopniu, zaradzić negatywnym skutkom wpływu?

Należyta staranność

Kolejną ważną kwestią, która wymaga podjęcia podczas projektowania raportu EGS jest tzw. należyta staranność. Termin ten odnosi się do konieczności ustalenia procesu, na podstawie którego organizacja będzie mogła stale identyfikować rzeczywiste i potencjalne negatywne oddziaływania na środowisko i ludzi związane z jej działalnością, zapobiegać im, łagodzić je i rozliczać się z działań, Które podejmuje w celu ich przeciwdziałaniu. Proces ten powinien obejmować negatywne oddziaływania związane działaniami operacyjnymi firmy oraz jej
łańcuchem dostaw na każdym poziomie. W procesie należytej staranności należy również wziąć pod uwagę produkty i/lub usługi organizacji, a także jej pozostałe relacje biznesowe. Zasada należytej staranności zawiera się w wymaganiach ESRS1 i powinna odnosić się do następujących zagadnień:

Uwzględnienie należytej staranności w zarządzaniu, strategii i modelu biznesowym
Uwzględnienie relacji ze stronami zainteresowanymi dotkniętymi działalnością organizacji (faktycznie lub potencjalnie)
Identyfikowanie i ocena oraz działania służące zapobieganiu negatywnym skutkom oddziaływań na ludzi i środowisko
Monitorowanie skuteczności wdrożonych działań i ich komunikacja

Warto dodać, że listę podstawowych elementów należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju, opracowano również w oparciu o m.in. Wytyczne ONZ dotyczące biznesu i praw człowieka oraz Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych.

Organizacja musi po dokonaniu oceny należytej staranności udokumentować jej wyniki w oświadczeniu dotyczącym należytej staranności. Na koniec warto podkreślić, że ESRS1, który zawiera ten temat, nie wskazuje żadnej metodologii ani metodyki dokonywania oceny. Organizacja ma w tym temacie duża autonomię. Sytuacja ulegnie zmianie po wprowadzeniu Dyrektywy w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSDDD), która jest obecnie opracowywana, która będzie zawierała bardziej szczegółowe wymogi związane z procesem należytej staranności w zakresie zrównoważonego w łańcuchu wartości.

Łańcuch wartości

Kolejnym ważnym aspektem jest uwzględnienie w raporcie danych pochodzących z całego cyklu życia i łańcucha dostaw (nazywanego często łańcuchem wartości). Standardy ESRS i Dyrektywa CSRD nie nakazują uwzględniania w raporcie wszystkich elementów łańcucha wartości. Tu również należy dokonać oceny istotności i uwzględnić jedynie istotne informacje dotyczące łańcucha wartości, z uwzględnieniem ryzyka i szans. powinna być przeprowadzana w ramach całego łańcucha wartości, od pozyskania materiałów, przez produkcję/świadczenie usług, dystrybucję, użytkowanie i po użytkowaniu. W początkowej fazie raportowania niektóre firmy mogą mieć problem z pozyskaniem miarodajnych danych, zwłaszcza od swoich mniejszych partnerów, dostawców, kontrahentów. W związku z tym przez pierwsze trzy lata raportowania zgodnie z ESRS spółka może być zwolniona z raportowania informacji pochodzących z łańcucha dostaw, jeśli takie informacje nie są dostępne. Niemniej jednak firma powinna wyjaśnić. W okresie przejściowym, zgodnie z ESRS1, firmy mogą oszacować informacje, które mają być raportowane, przy użyciu źródeł pośrednich, takich jak dane uśrednione dla sektora i inne wskaźniki zastępcze. Każdą taką sytuację muszą jednak uzasadnić w raporcie opisując powód braku danych, działania podjęte w celu ich pozyskania w przyszłości.

Warto wskazać także, że przepisy przejściowe zastosowano również do innych wskaźników raportowania, nie tylko do danych dotyczących łańcucha wartości. Roczny czas na stopniowe wprowadzenie może dotyczyć także niektórych danych związanych z pracownikami, jak np., osoby z niepełnosprawnościami, choroby związane z pracą i równowaga między życiem zawodowym a prywatnym czy też dane środowiskowe dotyczące przewidywanych skutków finansowych związanych z ryzykiem środowiskowym. Firmy lub grupy nieprzekraczające liczby 750 pracowników mogą również pominąć ujawnienie zakresu 3 emisji gazów cieplarnianych oraz łącznych emisji gazów cieplarnianych (także roczny okres stopniowego wprowadzenia). Pełna lista stopniowo wprowadzanych wymogów dotyczących ujawniania informacji znajduje się w Dodatku C do ESRS.

Proces atestacji zgodnie z wymaganiami CSRD

Dyrektywa CSRD wymaga także procesu atestacji, czyli potwierdzenia przez niezależnego eksperta (np. biegłego rewidenta) wiarygodności raportowanych informacji. Celem przeprowadzenia tej oceny jest wydanie niezależnej opinii na temat tego, czy raportowane dane (ujawnione informacje) są wiarygodne i raport można uznać za sporządzony prawidłowo oraz rzetelny. Wyniki oceny dokumentuje się w formie raportu z atestacji.

Zgodnie z wymaganiami Dyrektywy, wszystkie firmy objęte obowiązkiem raportowania ESG, musza przejść proces atestacji, w odniesieniu do następujących elementów:

zgodność ESRS i z zasadami raportowania CSRD,
zgodność z wymogiem oznaczania cyfrowego sprawozdań dotyczących zrównoważonego rozwoju,
prawidłowość przeprowadzenia identyfikacji danych w oparciu o zasadę podwójnej istotności,
zgodność z Taksonomią UE

Aby spełnić wymogi audytowe nałożone przez CSRD, spółki będą musiały wprowadzić jasną ścieżkę audytu oraz dokumentację procesów i kontroli w celu uzasadnienia przekazywanych ujawnień. Aktualnie nie ma jeszcze wymogów prawnych dotyczących stosowania określonych standardów i procedur w celu przeprowadzenia atestacji. Audytorzy często stosują się do Międzynarodowego Standardu Usług Atestacyjnych ISAE 3000 lub do krajowych standardów lub wymogów dotyczących atestacji, co z pewnością ulegnie zmianie w przyszłości. Komisja europejska już pracuje na standardem atestacji dla obszarów ESG.

Podsumowanie

Kończąc cykl dotyczący raportowania ESG, nie mogę pominąć korzyści, które wynikają z prawidłowo przygotowanego raportu. Jeszcze raz podkreślę, że raport jest tylko podsumowaniem wyników osiągniętych celów i założeń, które organizacja realizuje w postaci konkretnych działań i procesów ukierunkowanych na poprawę swojej efektywności w obszarach ESG. Działania te można ująć w konkretne obszary, a dzięki raportowaniu ESG, łatwo wykazać poprawę wskaźników w kluczowych obszarach niezbędnych do osiągnięcia zgodności z wymaganiami prawnymi, ale też przewagi konkurencyjnej i wzrostu atrakcyjności dla potencjalnych inwestorów. Skuteczne zarządzanie czynnikami ESG może wpływać na działalność operacyjną firmy, poprzez m.in. lepsze zarządzanie ryzykiem, wykorzystywanie szans, oszczędności wynikające z poprawy efektywności wykorzystania zasobów, wyższa retencja pracowników, wzrost ich produktywności. Dzięki prawidłowo realizowanym działaniom wynikającym z Dyrektywy CSRD, firmy mają również lepsze warunki finansowania, łatwiejszy dostęp do niskooprocentowanych kredytów czy większa zdolność pozyskania inwestorów. Wszystko to bezsprzecznie wpływa na wzrost wartość marki, większą lojalność pracowników i klientów.

Jeśli ten temat jest dla Państwa interesujący, zapraszam na Ogólnopolską Konferencję Jakościową 2024 "Przyszłość zarządzana przez jakość", która odbędzie się w dniach 14-15 maja w Gliwicach. W ramach konferencji będę omawiała tę tematykę podczas prelekcji zatytułowanej „Czym jest ESG i jakie zmiany będą konieczne w podejściu firm do zrównoważonego rozwoju”.

Małgorzata Biarda

Ekspertka ds. wdrażania, utrzymywania i doskonalenia systemów zarządzania (konsultant, trener i audytor dla norm: 9001, 9004, 14001, 14004, 26000, 31000, 31010, 33201, 45001, 45003)

Ekspertka ds. zrównoważonego rozwoju i raportowania ESG.